اطلاع از تفاوت میان استاندارد (Standard)، کد (Code) و همچنین اسپک یا اسپسیفیکیشن (Specification) برای کسانی که در صنعت نفت و گاز کار می‌کنند از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
همچنین برای کسانی که در حوزه پایپینگ (Piping) یا سیستم خطوط لوله فعالیت می‌کنند، شناخت این تفاوت‌ها می‌تواند مفید باشد.
استاندارد چیست؟
استانداردها به عنوان تعاریف تکنیکی و دستورالعمل‌ها شناخته می‌شوند، یا به عبارت دیگر چگونگی ساخت برای طراحان و سازندگان را مشخص می‌کنند. استانداردها تمامی ملزومات تولید، سرویس و عملکرد را در اختیار ما قرار می‌دهند. طراحان برای طراحی محصولات، و سازندگان برای تولید محصولات از استانداردها استفاده می‌کنند. استانداردها زبانی مشترک برای تعریف و اندازه‌گیری معیارهای ایمنی برای محصولات می‌باشند. ASTM، API، ISO نمونه‌هایی از استانداردها می‌باشند. ASTM بیش از 12000 استاندارد دارد که تقریباً همه چیز را پوشش می‌دهد.
چرا به استانداردها نیاز داریم؟
پاسخ این سوال را همراه با یک مثال در مورد شارژر موبایل بررسی می‌کنیم. فرض کنید شما در آمریکا زندگی می‌کنید و برای مسافرت به هند می‌روید، برای استفاده از شارژر به یک آداپتور نیاز خواهید داشت. دلیل آن هم استفاده از استانداردهای مختلف برای پریزهای برق در هر دو کشور می‌باشد. اما کابل‌های USB در همه جای جهان به یک صورت عمل می‌کنند زیرا براساس یک استاندارد جهانی تولید شده‌اند.
حال در صنایع فرآیندی هم شرایط به همین صورت است، اجزای خطوط لوله ممکن است از هرنقطه جهان تهیه شوند. همه این عناصر، صرف نظر از کشور مبدأ و کشور مقصد باید بر پایه‌ی یک استاندارد کلی تنظیم شده باشند تا با دیگر اجزا به راحتی کنار هم قرار بگیرند و به اصطلاح فیت یا سازگار باشند. به طور مثال ممکن است در یک پروژه شیرهای کروی از یک شرکت تولیدکننده تهیه شود و شیرهای دروازه‌ای از یک شرکت دیگر. همه‌ی مشخصات شیر اعم از نوع اتصال، طول شیر و … باید مطابق با استاندارد و خطوط لوله باشند.
استانداردها امکانات ذیل را فراهم می‌نمایند:
- شما ممکن است هر قطعه از اجزای خطوط لوله را از تولیدکنندگان مختلفی تهیه کنید. همین دلیلی میشود که استفاده از استانداردها اهمیت پیدا می‌کند.
- استانداردها باعث ایجاد اطمینان در مشتریان برای کیفیت محصولات می‌شوند.
- با استفاده از استانداردها قیمت محصولات کاهش خواهد یافت. همچنین می‌توان محصولات را برای بازارهای جهانی عرضه نمود.
کد چیست؟
زمانی که سازمان‌های دولتی استانداردها را پذیرفته و به صورت قانونی اجرا کردند و در قراردادهای کسب و کارها به رسمیت شناخته شد، استاندارد تبدیل به کد (Code) یا آیین‌نامه میشود.
کدها یا مقررات ASME به صورت قانون‌مند در بسیاری از ایالت‌های آمریکا اجرا می‌شوند. در حالی که در دیگر قسمت‌های جهان به صورت قانون در نیامده‌اند. برخی از کشورها کدهایی مشابه را برای خود اتخاذ کرده‌اند.
به این نکته دقت داشته باشید که رعایت ملزومات ذکر شده در کدها فقط در صورتی الزامی می‌باشد که:
- کد توسط یک سازمان نظارتی به عنوان یک قانون پذیرفته شده باشد.
- به عنوان یکی از بندهای قرارداد باشد.
در غیر این صورت، کدها به عنوان یک مرجع برای طراحی، ساخت و نصب به شمار می‌آیند. به هر ترتیب، بسیاری از تولیدکنندگان به جای استفاده از استانداردهای ملی خود از برخی کدها و استانداردها که در آمریکا مرسوم است استفاده می‌کنند. نمونه‌هایی از این کدها، کدهای ASME Boiler و کدهای مخازن تحت فشارBS ، DIN و … می‌باشند.
چرا به کدها نیاز داریم؟
کد یا آیین‌نامه، مجموعه قوانینی را تنظیم می‌کند که در آن محصولات از حداقل میزان قابل قبول ایمنی و کیفیت برخوردار باشند.
کدها همچنین برای بیان جزییات و توضیحات کامل‌تر برخی الزامات که در متن کد به آنها اشاره نمی‌شود، به استانداردها یا اسپک ارجاع می‌دهند.
اسپک یا اسپسیفیکیشن چیست؟
اسپسیفیکیشن (Specification) یا به اختصار اسپک شروط خاصی است که خارج از کد یا استاندارد می‌باشد و سازمان‌های خصوصی این شروط را به متریال، اجزا و سرویس‌های مختلف اضافه می‌کنند.
اسپک‌ها توسط کمپانی‌های خصوصی به منظور الزامات اضافه شده برای یک محصول خاص یا کابرد خاص تدوین می‌شوند.
چرا به اسپک نیاز داریم؟
اسپک به خریدار اجازه می‌دهد که برای هر طراحی خاص و شرایط سرویس ملزومات مورد نیاز خود را اعمال کند.
همچنین اسپک اجازه سفارشی‌سازی کردن محصولات را می‌دهد.
جمع‌بندی
تا این‌جا با تعریف کدها و استانداردها و اسپک‌ها آشنا شدیم. مرز باریک آنها گاهی تشخیص‌شان از یک‌دیگر را دشوار می‌کند. در قسمت زیر مقایسه کوتاهی بر کدها و استانداردها و اسپک‌ها داریم:
استاندارد
- به صورت جهانی پذیرفته شده است و چگونگی تولید را آموزش می‌دهد.
- توسط سازمان‌های عمومی یا دستگاه‌های دولتی نوشته میشود.
- بر پایه‌ی تعاریف تکنیکی و راهنمایی‌هایی برای تولید تنظیم شده است.
- برخی از استانداردهای شناخته شده: ASTM, SAE, ISO
کد
- توسط قانون یا قرارداد قابل اجرا است.
- توسط دولت یا نهادهای دولتی نوشته شده است.
- راهنمایی برای طراحی، تولید، ساختمان، روش ساخت و نصب است.
- برخی از آیین‌نامه‌های شناخته شده: ASME, BS, IS و DIN
اسپسیفیکیشن
- حتماً باید الزامات قرارداد مشخص شود.
- توسط کمپانی‌های خصوصی نوشته میشود.
- الزامات اضافه‌شده خارج از آیین‌نامه و استاندارد است.
- برخی از اسپسیفیکیشن‌های شناخته شده: Shell DEP, EIL Spec
در ادامه بخوانید:
